حفظ قرآن کریم بهترین شیوه انس با کلام الهی است. یکی از راه های شناخت فرهنگ اسلامی، بررسی آن، از دیدگاه قرآن و معصومان علیهم السلام است. با پژوهش در تفاسیر قرآن کریم درمی‌یابیم که مفسران بزرگ قرآن، از آیات بسیاری استفاده کرده‌اند و نکات جالبی درباره حفظ قرآن درآورده اند که به برخی از آنها اشاره می کنیم.
خداوند متعال، در آیاتی از سوره احزاب به همسران پیامبر اینگونه فرموده است:
« وَاذْکُرْنَ مَایُتْلَیٰ فِی بُیُوتِکُنَّ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ وَالْحِکْمَهِ إِنَّ اللَّهَ کَانَ لَطِیفًا خَبِیرًا» (۱)
« وآنچه را ازآیات خداوند و حکمت [علوم عقلی واحکام شرعی] درخانه های شما قرائت می شود، حفظ کنید و به خاطرتان باشد، همانا که خدا همواره ریزبین و آگاه است».
مفسر بزرگ قرآن کریم و صاحب المیزان، در تفسیر این آیه می فرماید: مراد از «ذکر» در این آیه معنای مقابل «فراموشی» است که همان «یادآوری» می باشد و این به معنی تأکید در آیه، بر حفظ قرآن است.
تأکید دیگر در کلمه «فی بیوتکن» است. این معنا را می دهد که مردم باید امر خدا را مانند همسران پیامبر یاد بگیرند، چون سزاوار نیست که وقتی قرآن در خانه های ایشان نازل می شود، او امر خدا را فراموش کنند، باید قرآن را تلاوت کنند و حفظ کنند تا از آن غفلت نکنند.
«وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّذَّکِر» (۲)
« به راستی ما قرآن را برای تذکر و پندآموزی، آسان و قابل فهم کردیم، پس آیا پندگیرنده‌ای هست؟»
مرحوم طبرسی، مؤلف مجمع البیان، منظور از آسان سازی قرآن برای ذکر را این گونه می داند که آن را برای حفظ و قرائت آسان کردیم تا همه آیات آن، امکان از حفظ خواندن را داشته باشند.
استاد مرتضی مطهری رحمه الله نیز در کتاب آشنایی با قرآن می فرماید: «قرآن از کتاب هایی است که آمادگی اش برای حفظ شد ناز هر کتاب دیگری بیشتراست. شعر را می شود حفظ کرد، قرآن شعر نیست، نثراست؛ در بین نثرها، تنها کتاب نثری که در عالم قابل حفظ کردن است قرآن است. هیچ کدام از کتاب ها ی آسمانی جز قرآن، قابلیت حفظ کردن را ندارند».
«بَلْ هُوَ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ فِی صُدُورِالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ مَایَجْحَد بِآیَاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ» (۳)
« بلکه این قرآن آیات روشنی است، در سینه های کسانی که به آنها علم [الهی] داده شده است و هرگز آیات ما را جز ستمکاران انکار نمی کنند».
در تفاسیر شیعه ازجمله «البرهان» مصداق بارز «صاحبان علم» که قرآن بر سینه های آنان جای گرفته را «ائمه» که جانشینان بر حق پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله هستند، معرفی می‌کند.
مرحوم علامه طبرسی در جوامع الجامع علاوه بر پیامبر و ائمه، دانشمندانی که قرآن را حفظ و در سینه های خود جای داده‌اند و معنای آن را در سینه های خود جا داده اند، مصداق این آیه می داند.ادامه دارد …
پی نوشتها
۱. احزاب، ۳۴.
۲. قمر، ۱۷.
۳. عنکبوت، ۴۹.