ترمیم محفوظات
ترمیم محفوظات زمانی مطرح می‌شود که حافظ قرآن به دلایل مختلف ـ از جمله پایبند نبودن به نظم و برنامه‌ریزی در حفظ، رخ دادن حادثه‌ای ناگوار و پیش‌بینی نشده، عمل نکردن به برنامه مرور و تکرار محفوظات و … ـ برای مدتی کوتاه یا طولانی از برنامه حفظ و مرور فاصله می‌گیرد و در نتیجه تمام یا بخشی از محفوظات خود را فراموش می‌کند؛ به این معنا که دیگر قادر به بازخوانی شخصی آنها یا پاسخ به پرسشهایی که از وی می‌شود نیست. مشکلی که عموم حافظان در چنین حالتی با آن مواجه می‌شوند احساس دلسردی، افسردگی و از دست دادن انگیزه برای شروع دوباره کار حفظ و رسیدن به کیفیت مطلوب است.
اما راه مقابله با این مشکل چیست؟ اولاً حافظ قرآن باید بکوشد از ابتدا در قالب برنامه‌ای منظم و دقیق کار حفظ و مرور را آغاز و دنبال نماید تا اساساً با چنین مشکلی مواجه نگردد. ثانیاً اگر به هر دلیلی برای مدت‌زمانی از فضای حفظ و مرور فاصله گرفت و سپس احساس کرد که تمام یا بخشی از محفوظات خود را فراموش کرده، ابتدا باید به ارزیابی دقیق شرایط خود بپردازد. این «ارزیابی شخصی» به معنای تعیین میزان و درصد تسلط حافظ بر بخشهای مختلف محفوظات گذشته است. البته توصیه می‌شود این کار زیر نظر استاد حفظ انجام گیرد که در این صورت، او می‌تواند وضعیت تسلط حافظ بر محفوظات گذشته را به درستی تبیین و راهنماییهای لازم را برای او ارائه نماید. اما در صورت عدم دسترسی به استاد، خود فرد با انجام مراحل زیر می‌تواند ارزیابی شخصی و ترمیم محفوظات را آغاز نموده و به انجام رساند. برای روشن شدن بهتر موضوع، فرض کنید شما در گذشته حافظ ده جزء ابتدایی بوده‌اید، ولی در یک بازه زمانی شش‌ماهه به دلیل فرارسیدن زمان آزمون سراسری ورود به دانشگاه ترجیح داده‌اید تمام فراغت خود را به درس خواندن اختصاص دهید و در نتیجه تمام یا بخشی از محفوظات شما در معرض فراموشی قرار گرفته است. اما اکنون پس از گذشت شش ماه دوباره می‌خواهید فعالیتهای حفظ خود را سر و سامان دهید. برای ترمیم محفوظات خود انجام مراحل زیر را پیشنهاد می‌کنیم:
۱ـ تا زمانی که دوباره بر این ده جزء مسلط نشده‌اید، حتی به فکر حفظ کردن قسمتهای جدید نیفتید؛ زیرا انجام این کار به غیر از اینکه ذهن شما را آشفته‌تر کند نتیجه دیگری نخواهد داشت.
۲ـ بهتر است کار ارزیابی کیفیت محفوظات را از آخر به اول (یعنی از جزء دهم به جزء اول) آغاز کنید. [۱]
۳ـ کار ارزیابی را صفحه به صفحه ـ برای مثال، از صفحه اول جزء دهم ـ آغاز کنید و پیش ببرید.
۴ـ در ابتدا سعی کنید هر صفحه را از حفظ بخوانید. با انجام این کار درمی‌یابید که وضعیت هر صفحه از دو حالت کلی خارج نیست: اول اینکه تمام یا بیشتر آن را فراموش کرده‌اید و حافظه شما توانایی بازیابی مجدد آن را ندارد، که در این صورت باید آن صفحه را دوباره حفظ کنید. [۲] حالت دوم عبارت است از اینکه آن صفحه نیاز به حفظ مجدد ندارد، اما تعداد اشتباهات و مکثهای شما در آن از حد معمول بیشتر است. به طور کلی اگر به هنگام مرور هر صفحه از محفوظات اشتباهات شما از پنج مورد بیشتر بود، آن صفحه نیاز به ترمیم و در نتیجه تکرار بیشتر دارد. پیشنهاد می‌شود اینگونه صفحات را حداقل پنج بار مرور کنید و سپس به سراغ صفحه بعد بروید.
* تذکر: کار ترمیم محفوظات نیازمند صبر و حوصله بسیار است. بنابراین باید به شدت از عجله کردن بپرهیزید و تا زمانی که از تثبیت یک صفحه و تسلط مطلوب بر آن مطمئن نشده‌اید به سراغ صفحه دیگر نروید. بی‌تردید ثمره این صبر و تحمل بسیار شیرین خواهد بود و موجب می‌شود تا بار دیگر شما طعم شیرین حفظ قرآن را بچشید و با دلگرمی و انگیزه بیشتر به حفظ قسمتهای جدید بپردازید.
پی نوشت:
[۱] . این توصیه به خاطر این است که اجزاء اولیه معمولاً بیشتر از اجزاء پایانی مرور و تکرار شده‌اند و آغاز کار ترمیم محفوظات از پایان، می‌تواند مرور کمتر آنها را تا حدودی جبران نماید.