در این نوشته سعی شده است تا با ۱۱ توصیه کوتاه به قرآن آموزان عزیز بخشی از تجارب آموزشی را گوش زد نماییم که خواندن آن خالی از لطف نخواهد بود :

اخلاص

برای حفظ قرآن، از همان ابتدای کار، نیت خود را رضایت پروردگار قرار دهید و هدفتان از فراگیری و حفظ قرآن، تنها خشنود کردن خداوند باشد، و امیدوار باشید که این عمل مسبّب رستگاری و راه بردن شما به بهشت برین الهی است.

بی دلیل نیست که خداوند نیز به همین منظور نسبت به بندگان خود محبت داشته و خطاب به آنانی که در این راه قدم می گذارند و تلاش می کنند می فرماید: «کتابی است که از سوی خداوند پیروزمند فرزانه، فرو فرستاده شده است. کتابی آسمانی را به راستی و درستی بر تو نازل کرده ایم، پس خداوند را در حالی که دین خود را برای او پاک و پیراسته می داری بپرست». (سوره زمر، آیات ۱و۲)

« بگو فرمان یافته¬ام که خداوند را – در حالی که دینم که برای او پاک و پیراسته می دارم- بپرستم، و فرمان یافته ام که نخستین مسلمان (این امت) باشم». (سوره زمر۱۰و۱۱)

شکی نیست که هر کس که قرآن قرائت می کند، علاوه بر اجر معنوی، در این دنیا نیز پاداش خود را می¬گیرد و دستش به گناه آلوده نخواهد شد.

تلفظ و قرائت صحیح

اولین گام پس از اخلاص، طرز خواندن و قرائت قرآن کریم است و این حاصل نمی شود مگر با گوش سپردن به صدای قاریان خوب و یا کسانی که قرآن را درست به خاطر سپرده اند. آموزش و فراگیری قرآن نیاز به معلم خوب دارد.

کسانی که مایل به قرائت خوب قرآنی هستند، در ابتدا باید از قرائت خود مطمئن شوند. به ویژه آنها باید تحت نظر مربیانی باشند که دانش کافی نسبت به زبان عرب و زبان قرآنی دارند. این از آن جهت حائز اهمیّت است که زبان قرآن، زبانی ویژه و خاص است.

تعیین حدود روزانه برای حفظ قرآن

برای حفظ قرآن مجید لازم است که برنامه مرتب روزانه برای خود داشت. برای مثال، هر روز یک صفحه، دو صفحه و یا هر مقدار که حافظه می تواند و در ساعتی معین و مشخص حفظ کند. بنابراین حافظ پس از تنظیم برنامه روزانه و اصلاح قرائت و سپس حفظ قسمت در نظر گرفته، باید زمانی نیز برای تکرار قرار دهد.

یکی از نکات مهم برای حفظ و قرائت قرآن، توجه به لحن یا حالت قرائت قرآن است. البته این گام بعدی است، اما چه بهتر از ابتدا به آن توجه شود. زیرا با زبان آنچنان آموخته می شود که شما آن را عادت می دهید.

بنابراین، باید از ابتدا آن را، آن گونه عادت دهید که صحیح باشد. زیرا اگر آموزنده اشتباه فرا بگیرد این اشتباه در قرائت او باقی می ماند و در ذهن وی حفظ می شود و برگرداندان آن کاری بسیار سخت و مشکل است.

از حد خود فراتر نروید

توصیه نمی شود یک حافظ قرآن از یک بخشی که به خوبی فرا نگرفته به بخش دیگر برود. این از آن نظر حائز اهمیت است که بخش و حد به خاطر سپرده شده باید در ذهن شما حک شود و شکی نداشته باشید که بهترین راه برای به خاطر سپردن آن تکرار شبانه روزی آن است. شما باید در خلوت خود آن را تکرار کنید هر زمانی فرصت به دست آمد، با صدای بلند قرائت نمایید تا هنگامی که ملکه ذهن شما شد. این ساده ترین طریق حفظ است. و اگر بتوانید با اشخاص دیگری که در حال فراگیری هستند آن را تکرار نمایید، بسیار مفید است. بنابراین هرگاه که مطمئن شدید بخشی را به خوبی و درستی آموخته اید و به خاطر سپرده اید، آنگاه به بخش بعدی بروید.

از یک نسخه قرآن استفاده کنید

در میان نکاتی که به حفظ کردن قرآن کریم یاری می رساند، داشتن یک نسخه واحد و استفاده از آن برای حفظ کردن است و فراموش نکنید که هیچ گاه نیز آن را تغییر ندهید. زیرا قرآن آموز، حافظه¬اش به آن خطوط قرآنی می نگرد و آن را به خاطر می سپارد، این خطوط در یک نسخه شکل و ترکیب چاپی خاصی دارد و در نسخه دیگر چاپ آن متفاوت است. تصویری که حافظ می بیند، در ذهن او می نشیند. تغییر این تصویر در ذهن باعث اغتشاش و بر هم خوردگی می شود.

بنابراین و در اثر تجربه، این نکته توصیه می شود که حتماً از یک نسخه برای حفظ قرآن استفاده شود. چون دیده شده که عکس این حالت سبب مشکلات فراوان برای حافظ قرآنی گشته است. علت اصلی آن نیز تغییر نسخه های قرآنی هنگام دوره آموزش بوده است.

فهم قرآن بهترین راه حفظ آن است

یکی از نکات بسیار با اهمیّت برای حفظ قرآن، درک معنای آیه های قرآن مجید است. به همین دلیل توصیه می شود که حتماً هنگام فراگیری و حفظ قرآن، تفسیری خوب نیز داشته باشید تا در مورد آیه ها شما را آگاه کند و ارتباط آنها با یکدیگر را برای شما شرح دهد. در این صورت مطمئن باشید که آنچه را به خاطر می سپارید، در ذهن شما می ماند، در غیر این صورت اگر هزاران بار نیز آیه های قرآن کریم را حفظ کرده و تکرار کنید، چون به ارتباط منطقی آنها و معنایشان آگاه نیستید، ربط آیه ها با یکدیگر از دست شما رها خواهد شد و شما قادر نخواهید بود که آنها را هم مرتبط کنید و به خاطر بیاورید. چون از نظر منطق انسان هر آنچه را که می فهمد به خاطر می سپارد و هر آنچه را که ارتباطش را درک کند، به صورت سلسله ذهن پی می گیرد و تداوم می بخشد.

بنابراین پیش از زمان گذاشتن برای تکرار، نیاز به درک آن دارید. و اگر به این طریق عمل کنید، مطمئن باشید که آیه ها به شدن در ذهن شما می ماند و فراموشتان نخواهد شد و هیچ گاه نیز آیه ای را با آیه دیگری اشتباه نخواهید کرد.

تا حفظیات شما روان نشده به حفظیات جدید نپردازد

پس از آنکه یک سوره را از میان سوره های قرآن انتخاب کرده و به حفظ کردن آن پرداختید، هیچ گاه تا آن را کامل نکرده و از ابتدا تا انتها را حفظ نشده اید، به سوره بعد نروید. حافظ بدون آن که فکر کند، به راحتی از ابتدا تا انتها را قرائت نماید. آیه های حفظ شده در ذهن حافظ باید همچون آب رود جاری شود، بدون آن که هیچ نگرانی و دلواپسی داشته باشد. در این حالت، حافظ نباید به معنا و یا چیز دیگری بینیدیشد باید با آرامش آیه ای را پس از آیه دیگر از ذهن به زبان جاری نماید. مثلاً در مورد سوره فاتحه، بلافاصله پس از آن که نام سوره برده شد. باید این عمل صورت پذیرد. این امر ممکن نمی¬گردد مگر آن که این سوره و آیه های آن مرتب تکرار شود. بنابراین هر زمان که مطمئن شدید که هر سوزه در ذهن شما کاملاً ملکه گردیده، از ابتدا تا انتها بدون نگرانی می توانید به سراغ سوره دیگر رفته و آن را آغاز کنید.

برای دیگران حفظیات خود را قرائت کنید

لازم است که حافظ قرآن برای حفظ تنها متکی به خودش نباشد، بسیار عمل مناسبی است که حافظ قرآن هنگام قرائت آیه هایی که حفظ کرده، به وسیله شخص و یا تطبیق دادن با نسخه ای که از روی آن اقدام به حفظ کرده، حفظیات خود را بررسی کند و بهترین حالت آن است که شخص بررسی کننده نیز در حال حفظ همین بخشها بوده باشد. در این حالت است که حافظ احتمالاً از بخش های فراموش شده خویش مطلع گشته و یا از بخشهایی که جا به جا می خواند، آگاه گردد. در حالی که قبلاً نسبت به آنها وقوف نداشته است. چون بسیاری از ما گمان می کنیم که درست حفظ کرده ایم، اما هنگامی که آن را با نسخه تطبیق می دهیم، خطاهایمان آشکار می شود. چون شخصی که در حال حفظ است به خطاهای خود آگاه نیست و نمی داند که چه اشتباهاتی دارد، مگر این که تطبیق داده شود.

آنچه را که حفظ کرده اید، مرور کنید

حافظ قرآن نباید تصور کند که چون آن را حفظ کرده، همیشه در ذهن خواهد داشت. بلکه باید دائماً آن را تکرارکند وگرنه به سرعت از خاطرش خواهد رفت. ولی اگر این عمل تکرار، صورت گیرد حافظ قرآن می تواند مطمئن باشد که همیشه آنچه را به خاطر سپرده در ذهن خود خواهد داشت.

نسبت به بخشهای مشابه آگاه باشید

خداوند نسبت به بخشهای مشابه قرآن مجید که در تأیید یکدیگرند، می فرمایند: « خداوند بهترین سخن را در هیأت کتابی همگون و مکرر فرو فرستاد، که پوستهای کسانی که از پروردگارشان خشیت دارند، از آن به لرزه در آید، سپس (آرامش یابند) پوستهایشان و دلهایشان با یاد خدا نرم شود، این هدایت الهی است که به آن هر کس را بخواهد به رای می آورد و هر کس که خداوند بیراهش گذارده باشد، راهنمایی ندارد». سوره زمر، آیه ۲۳).

قرآن کریم شامل ۱۱۴ سوره و ۶۲۳۶ آیه است. در میان این آیات، آیه هایی وجود دارند که شبیه به یکدیگرند. حافظ قرآن برای آن که آنها را با یکدیگر اشتباه نکند، نیاز به دانش در مورد آنها داشته که آن نیز جز به مطالعه در مورد آنها و تمرین و تکرار نیست.

سالهای طلایی حفظ قرآن

موفق ترین اشخاص، کسانی هستند که در سالهای حفظ قرآن تلاش کنند. این سالهای طلایی برای حفظ قرآن، سنین تا بیست و سه سالگی است. حفظ کردن و حافظ شدن در این سنین بسیار مناسب است. در حقیقت این سالها مناسبترین سالهای حفظ قرآن است. بنابراین لازم است که هر شخص در طی این سالهای زندگی به حفظ قرآن است. بنابراین لازم است که هر شخص در طی این سالهای زندگی به حفظ کتاب مقدس الهی اقدام کند.

در این سنین حافظه بسیار سریع عمل می کند چون مشغله های زندگی کمتر و ذهن نیز تازه و جوان است. بنابراین هر آنچه که شخص طالب باشد، به سرعت به خاطر سپرده خواهد شد.