تحلیل نغمات و بررسی تلاوت دلنشین و ماندگار از سوره انسان ۱-۲۲ اثر

مقام های اصلی:

 ۱-بیات مقدماتی ۲-راست ۳-سه گاه ۴-نهاوند ۴-راست ۵-بیات پایانی

مقام های فرعی:

۱-شوری ۲-نیشابورک ۳-عراق ۴-مستعار ۵-فرح فزا ۶-نهاوند کردی

مدت تلاوت ۲۶ دقیقه حجم ۵ مگابایت

 

نغمه شناسی تلاوت به شیوه فراز به فراز:

شروع مقام بیات مقدماتی:

۱-اعوذ بالله من الشیطان الرجیم

۲-بسم الله الرحمن الرحیم

۳-هل اتی … مذکورا – بیات نوا

۴-انا خلقنا … نبتلیه – بیات حسینی به زیبایی

۵-خلقنا الانسان … بصیرا – بیات عجمی – زیبا و دلنشین

۶-انا هدیناه السبیل – مقام شوری مرحله اول

۷-انا هدیناه السبیل – مقام شوری مرحله دوم

۸-اما شاکرا و اما کفورا – مقام شوری مرحله سوم

۹-انا اعتدنا … و سعیرا – مقام شوری مرحله چهارم – بسیار زیبا و بسیار فنی

۱۰-ان الابرار … کافورا – مقام شوری فنی و زیبا در مرحله پنجم

۱۱-عینا … تفجیرا – مقام شوری مرحله ششم و پایانی با فرود در بیات و اتمام مقام فرعی شوری

۱۲-ان الابرار … کافورا – راست از درجه هفتم در فضای بیات

شروع مقام راست:

۱۳-عینا … تفجیرا – انتقال کامل به مقام راست و ایجاد اکتاو جدید (اوج گیری به میزان هفت درجه از نقطه شروع در فراز سوم – تذکر: درجه شروع استعاذه و بسمله متفاوت می باشد)

۱۴-یوفون بالنذر – جنس راست

۱۵-یوفون بالنذر – عقد راست

۱۶-یوفون … مستطیرا – فرود در مقام راست به شیوه خاص خود استاد

۱۷-و یطعمون الطعام – جنس راست

۱۸-و یطعمون … لوجه الله – عقد راست با اشاره به نغمه نیشابورک در <لوجه الله> (نیشابورک : ترکیب راست-راست متصل)

۱۹-انما … شکورا – فرود در مقام راست به شیوه خاص خود استاد

شروع مقام عجم:

۲۰-انا نخاف من ربنا – چهارگاه

۲۱-انا نخاف … قمطریرا – چهارگاه فنی و زیبا به شیوه قاریان قدیمی مصر

۲۲-فوقهم … الیوم – چهارگاه با فرود در عجم

۲۳-فوقهم … سرورا – مقام عجم

۲۴-و جزاهم … جنه – عجم با محوریت درجه چهارم

۲۵-و جزاهم … و حریرا – فرود در مقام عجم

۲۶-متکئین … زمهریرا – اوج مقام راست با فرود در فرم پایین رونده مقام راست (در فرم پایین رونده مقام راست، جنس دوم مقام راست، جنس نهاوند است لذا در موقع فرود، فضای نهاوند شنیده می شود)

شروع مقام سه گاه:

۲۷-ان الابرار … کافورا – شروع مقام سه گاه

۲۸-عینا … تفجیرا – سه گاه در بم صدا

۲۹-یوفون بالنذر – ثلاثی سه گاه

۳۰-یوفون بالنذر … مستطیرا – سه گاه با فرود در فرم هبوطی مقام فرعی عراق (عراق: ترکیب سه گاه-بیات)

۳۱-و یطعمون الطعام – جنس عراق (چهار درجه اول)

۳۲-و یطعمون … اسیرا – ثلاثی سه گاه

۳۳-انما … لا شکورا – ثلاثی سه گاه که در عبارت <و لا شکورا> به زیبایی تبدیل به عقد عراق (منظور از کلمه عقدپنج درجه ابتدایی مقام است) گردید.

۳۴-انا … قمطریرا – فراز جالب و ابتکاری در فرود درمقام فرعی عراق

۳۵-فوقهم … الیوم –  اجرای فنی در مقام عراق با قفله انتظاری

۳۶-فوقهم … سرورا – اجرای بسیار زیبا و فنی در فرود در مقام فرعی عراق

۳۷-و جزاهم … حریرا – سه گاه با فرود در مقام عراق

۳۸-متکئین … زمهریرا – نغمه سه گاه اوج (غماز مقام سه گاه – نغمه ای با محوریت درجه پنجم سه گاه)

شروع مقام نهاوند:

۳۹-و دانیه … تذلیلا – نهاوند در فضای سه گاه معروف به رمل (به شکل رسمی آن را به نام مستعار می شناسند)

۴۰-و یطاف … اکواب – نهاوند (مقام مستعار) با قفله انتظاری

۴۱-و یطاف … اکواب – ثلاثی نهاوند با فرود فنی در مقام فرعی فرح فزا – فراز بسیار زیبا

۴۲-و یطاف … قواریرا – ثلاثی نهاوند با اشاره به درجات زیر قرار نهاوند با استفاده از تکنیک موتیف سازی و همراه با ابتکار در لحن در عبارت <من فضه و> سپس انتقال به نغمه نهاوند نوا (غماز مقام نهاوند – نغمه ای با محوریت درجه پنجم مقام نهاوند) در عبارت <کانت قواریرا> +

۴۳-قواریرا … تقدیرا – فرود در مقام فرعی فرح فزا به زیبایی

۴۴-و یسقون … سلسبیلا – فراز بسیار فنی و شنیدنی در مقام فرعی فرح فزا  با استفاده از تحریرهای بسیار فنی و شنیدنی سپس انتقال به اوج مقام نهاوند در مقام فرعی نهاوند کردی در عبارت <تسمی سلسبیلا>

شروع مقام راست:

۴۵-و یطوف … مخلدون – اجرا در عقد راست

۴۶-اذا رایتهم … منثورا – فرود در مقام راست

۴۷-و یطوف … مخلدون – فرود در مقام راست به شیوه خاص خود استاد

۴۸-اذا رایتهم … منثورا – فرود در مقام راست به شیوه خاص خود استاد

شروع مقام بیات تکمیلی:

۴۹-و اذا رایت … کبیرا – شروع مقام بیات در جنس بیات به زیبایی

۵۰-عالیهم … فضه – اجرا در ثلاثی بیات و با محوریت درجه سوم بیات در عبارت <عالیهم ثیاب سندس خضر و استبرق>  ادامه نغمه در بیات دوکاه –

توضیحات فراز: کلمه <ثیاب> کاملا بار این نغمه را نشان داد – نغمه ای است بسیار دلنشین در ثلاثی بیات (سه درجه اول بیات) که ملودی آن در قسمت بالارونده متشکل از درجه اول و سوم بیات ولی موقع پایین آمدن درجه دوم هم استفاده می شود. فرازی لطیف در تلاوت استاد که در تلاوت های ایران ایشان زیاد شنیده می شود.

نکته: اکثرا مقام بیات را با تلاوت استاد مصطفی اسماعیل می شناسند ولی استاد شحات انور هم نشان می دهد که در بیات حرفهای زیادی برای گفتن دارند البته اگر شنونده وجود داشته باشد زیرا که اکثر مقلدین استاد، در تلاوت خود فقط از مقام های راست، سه گاه و حجاز استفاده می نمایند و اجرایشان در مقام بیات از سر اجبار و برای فرود پایانی است.

۵۱-و حلوا … طهورا – فرود در مقام حسینی (مقام حسینی: ترکیب بیات-بیات منفصل)  بسیار زیبا و لطیف

۵۲-ان هذا … مشکورا – اوج مقام حسینی (مقام حسینی: ترکیب بیات-راست متصل)   شروع فراز از نغمه حسینی

توضیح مهم ۱: مقام حسینی به دو شکل ترکیب بیات-بیات (منفصل) و ترکیب بیات-راست (متصل) اجرا می گردد که هر کدام به اشکال بالارونده و پایین رونده و با ملودی های متفاوتی در تلاوت های قاریان بزرگ مصر استفاده شده.

توضیح مهم ۲ : بیات حسینی نغمه ای در درون مقام اصلی بیات است که محوریت نغمه درجه پنجم بیات می باشد ولی مقام حسینی خود یک مقام فرعی است که خود نیز دارای نغمه حسینی می باشد.

۵۳-ان هذا … مشکورا – جنس صبا که در کلمه <مشکورا> تا درجه ششم صبا اشاره گردید.

۵۴-ان هذا … جزاء – بیات دوکاه به شکل فنی که در کلمه <جزاء> به جنس صبا تبدیل گردید.

۵۵-ان هذا … مشکورا – فرود بسیار جالب در مقام بیات به طوری که در جنس دوم مقام بیات از جنس کرد به طور منفصل استفاده شده است – استفاده از تحریرهای فاخر به سبک استاد عبدالفتاح شعشاعی در عبارت <و کان> – فراز بسیار شنیدنی

۵۶-تصدیق در بیات